معنای مسئولیت پذیری چیست و چگونه فرد مسئولیت پذیری باشیم؟

آیا زمانیکه واژه مسئولیت پذیری را می‌شنوید آه از نهادتان بلند می‌شود؟ شاید مسئولیت پذیری در دایره واژگان شما، یک لفظ منفی برای‌تان محسوب شود. شاید آن را باری سنگین و همراه با محدودیت‌ها تلقی کرده و مفهوم آن را در نقطه مقابل بی‌دقتی و بی‌مسئولیتی در نظر بگیرید. اما باید بدانید که مسئولیت پذیری به معنای یک اسارت و محدودیت نیست. معنای این مفهوم، تنها به طرز فکر شما بستگی دارد.

به طور کلی، واژه مسئولیت پذیری، به معنای توانایی پاسخ دادن است. برای مثال، ما تصمیم می‌گیریم که به نیازهای فرزندان‌مان توجه کنیم، نسبت به افرادی که از ما ضعیف‌تر هستند با ملاحظه بیشتری برخورد کنیم و یا اینکه نسبت به تاثیر خود بر روی دنیای اطراف‌مان، حساسیت به خرج می‌دهیم. مسئولیت پذیر بودن به معنای پویایی در جامعه، حساسیت در تعاملات و تمایل برای انجام امری سازنده و ایجاد تاثیرات مثبت است.

مسولیت پذیری با مفهوم حقوق برابر نیز مترادف است. اگر ما از حق آزادی لذت می‌بریم به این دلیل است که مسئولیت این را قبول کرده‌ایم که به دیگران آسیب نرسانیم و آن‌ها را آزار ندهیم. اگر ما انتظار رفتاری عادلانه را داریم، در مقابل، مسئولیت‌مان این است که به قوانین احترام بگذاریم و به اصل تقابل ارج بنهیم. همچنین اگر ما حق این را داریم که به نیازهای اصلی‌مان پاسخ داده شود، پس در زمانیکه فقر، سبب نقض حقوق سایرین می‌شود، باید خود را در پاسخگویی به این شرایط، مسئول بدانیم.

مسئولیت پذیری در جامعه

داشتن حس مسئولیت پذیری در خانه، محل کار یا جامعه، نمایانگر داشتن حس اعتماد به نفس نسبت به در توانایی‌های‌مان، به چالش کشیدن خود و بررسی اینکه تا چه حد می‌توانیم پیشرفت کنیم، است. مسئولیت پذیری در واقع مسیر رسیدن به موفقیت است و رسیدن به موفقیت، نشانگر رشد و پیشرفت.

اما مسئول بودن در قبال یک فرد یا افراد، امری مهم‌تر است. چرا که در این شرایط، ما این موضوع را قبول کرده‌ایم که نسبت به پیشرفت و ارتقا فرد یا افرادی، مسئول هستیم. در واقع مسئول بودن در قبال دیگران، عمیق‌ترین معنای مسئولیت‌پذیری است. در این شرایط ما از روی رغبت و نه از روی بی‌میلی و ترس، چنین مسئولیتی را به عهده می‌گیریم. مسولیت پذیر بودن، یعنی این که تمام تلاش خود را برای رسیدن به اهداف‌مان بکار گرفته و برحسب بهترین و صحیح‌ترین روشی که می‌دانیم، عمل کنیم. مسئولیت‌ پذیری به معنای تضمین حتمی موفقیت نیست؛ بلکه به معنای تعهد در برابر تلاش کردن است.

چرا مفهوم مسئولیت پذیری از دید بیشتر افراد، امری طاقت‌فرسا و بسیار سخت در نظر گرفته می‌شود؟

اما چرا مفهوم مسئولیت پذیری از دید بیشتر افراد به صورت یک بار سنگین و امری طاقت‌فرسا در نظر گرفته می‌شود؟ این احساس زمانی شکل می‌گیرد که حس انتخاب کردن و آزادی عمل خود را از دست می‌دهیم و  فراموش می‌کنیم که آزاد هستیم و می‌توانیم متفاوت عمل کنیم و همچنین حق نه گفتن را هم داریم.

زمانیکه بیش از حد به خود فشار می‌آوریم یا وقتی به اشتباه فکر می‌کنیم که تقبل مسئولیت‌های بیشتر به معنای بهتر بودن است، مسئولیت پذیری به امری عذاب‌آور تبدیل می‌شود. پذیرفتن حجم زیادی از مسئولیت‌ها، در حقیقت خود یک بی‌مسئولیتی است؛ چرا که توانایی ما در پاسخ مناسب دادن نسبت به شرایط و ارائه عملکرد بهتر را کاهش می‌دهد. انجام دادن اموری محدود به بهترین شکل، بهترین و بالاترین حد مسئولیت پذیری است.

همچنین مسئولیت پذیر بودن به معنای این نیست که تمام کارها را باید خودمان به تنهایی انجام دهیم. مسئولیت، در واقع نوعی تقسیم‌ کار بوده و روشی است که از طریق آن متوجه می‌شویم که همگی در کنار هم هستیم و می‌توانیم از همدیگر جهت پیشروی بهتر در کارها، کمک بگیریم.

پذیرفتن مسئولیت راهی برای در دست گرفتن افسار هدایت زندگی و دانستن این امر است که خود ما خالق سرنوشت‌مان هستیم. در واقع، مسئولیت پذیری پادزهری برای احساس قربانی بودن است.

زمانیکه با آگاهی گام برمی‌داریم، متوجه طبیعت چند‌وجهی خودمان می‌شویم. این بدین معنا است که متوجه تارهایی می‌شویم که زندگی ما را می‌بافند و قبول می‌کنیم که همه عوامل، با هم در ارتباط است. مسئولیت پذیر بودن در واقع به معنای آگاه بودن از وجود اتحاد در هستی است.

مدیریت مسئولیت‌ها

در صورتیکه مسئولیت پذیری را به خوبی مدیریت کنیم، هیچگاه پذیرفتن این مفهوم برای‌مان دشوار نخواهد بود و بیشتر به این مفهوم، به چشم یک موهبت نگاه خواهیم کرد. در حقیقت چه چیز در دنیا، لذت‌بخش‌تر از این است که تغییر مثبت یا تفاوت را در زندگی خود یا دیگران ایجاد کنیم؟ مسئولیت همچون ردپایی است که از خود در روی ماسه به جا می گذاریم و با این کار، مسیر پیشروی خود را ماندگار کرده و به دیگران نشان می‌دهیم.

فواید و مزایای مسئولیت پذیری

مسئولیت پذیر بودن انتخابی است که ما انجام می‌دهیم تا بتوانیم در قبال رسیدن به اهداف و نتایج مثبتی تلاش کنیم. اینکه ما در زندگی و پیشبرد کسب و کار خود چه انتخاب‌هایی می‌کنیم، به مسئولیت پذیر بودن ما مرتبط است. ما چگونه به نیازهای روزمره خود خصوصا به هنگام مواجهه با بحران‌های اخلاقی، محیطی و اجتماعی پاسخ می‌دهیم؟ آیا اقداماتی که در این زمینه می‌کنیم با درایت صورت می‌گیرد؟ آیا مراقب تاثیر خود بر روی دیگران هستیم؟ تمام این مسائل، به مسئولیت پذیر بودن ما باز می‌گردد.

مسئولیت پذیر بودن به معنای قابل اتکا بودن، وفای به عهد و متعهد ماندن است. این مفهوم به معنای این است که عواقب آنچه می‌گوییم و آنچه انجام می‌دهیم را قبول کنیم و بدانیم که می‌توانیم توانایی‌های خود را ارتقاء دهیم.

مردمی که مسئولیت‌پذیر هستند، برای اقدامات و کارهایی که انجام می‌دهند، بهانه نمی‌تراشند و زمانیکه اوضاع خوب پیش نمی‌رود، دیگران را سرزنش نمی‌کنند. این افراد در مورد مسائل و مشکلات، فکر می‌کنند و پیش از اینکه دست به اقدامی بزنند، به خوبی پیامدها و عواقب آن را حلاجی می‌کنند. آن‌ها به نحوی رفتار می‌کنند که افراد دیگر برای اعتماد کردن به آن‌ها تشویق می‌شوند.

افراد مسئولیت‌پذیر، افسار هدایت زندگی خود را در دست می‌گیرند. آن‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند و برای تقویت استعدادها و مهارت‌های خود، هدف‌گذاری می‌کنند. این افراد به طور آگاهانه تصمیم‌گیری می‌کنند، مقررات را مورد ملاحظه قرار می‌دهند و به نحوه تاثیر رفتار و انتخاب‌های خود بر جامعه و خانواده اهمیت می‌دهند.

کودکان نیز باید بدانند که به عنوان بخشی از یک جامعه و خانواده، مسئولیت‌پذیر باشند. زمانیکه هر یک از ما مسئول باشیم، در نتیجه خانواده و جامعه‌ی قوی‌تر و موفق‌تری را رقم خواهیم زد.

بشتر بخوانید: مسئولیت اجتماعی مدیران اجرایی

چگونه فردی مسئولیت پذیر باشیم؟

برای اینکه بتوانیم مفهوم مسئولیت پذیری را بهتر درک کنیم و فردی مسولیت پذیر باشیم، چند راهکار وجود دارد که در ادامه مطلب به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

شما در قبال افکار، احساسات، کلام و اعمال خود مسئول هستید

ابتدا باید بدانید که شما در قبال افکار، احساسات، کلام و اعمال خود مسئول هستید. چرا که شما از طریق این موارد، زندگی خود را می‌سازید. زمانیکه قبول می‌کنید افکاری که دارید از ذهن خود شما نشات گرفته است، آن زمان مسئولیت آن‌ها را قبول خواهید کرد. همچنین کلامی که بیان می‌کنید، از دهان شما خارج می‌شود، پس در قبال آن نیز مسئول هستید. این بدین معناست که هیچکس به جز شما، مسئول افکار، احساسات، کلام و اعمال‌تان نیست.

دست از سرزنش دیگران بردارید

نکته‌ی مهم دیگر این است که دست از سرزنش دیگران بردارید. زمانیکه دست از این کار بردارید، از جایگاه قربانی بودن، به جایگاه یک شخص برنده صعود می‌کنید. حال در این شرایط می‌توانید، دید بهتری داشته باشید و تصمیمات صحیح‌تری بگیرید.

زمانیکه مسئولیت زندگی و تجارب خود را می‌پذیرید، احساس آرامش و اطمینان پیدا می‌کنید. شما احساس آرامش دارید، چون از خودآگاهی کاملی برخوردار هستید و می‌دانید که می‌توانید در قبال پاسخی که می‌دهید، حق انتخاب داشته باشید. همچنین شما احساس اعتماد به نفس خواهید داشت، چرا که با سرزنش دیگر افراد، خود را به چشم یک قربانی نمی‌بینید.

نباید هیچ چیز را امری شخصی بدانید

عامل مهم دیگری که در درک مفهوم مسئولیت پذیری کمک‌تان می‌کند، این است که بدانید نباید هیچ چیز را امری شخصی به شمار بیاورید. این بدین معناست که مخالفت دیگران را به منزله حمله و دخالت آن‌ها به خود فرض نکنید. به یاد داشته باشید که شما در برابر رفتار و پاسخ‌های دیگران هیچ کنترلی نداشته و تنها بر روی پاسخ و واکنش‌های خودتان کنترل دارید.

شما نسبت به شادی خود مسئول هستید

نکته‌ی بسیار مهمی که بسیار از افراد از آن غافل هستند، این است که باید نسبت به شادی خود مسئول باشند. شما باید بدانید که تنها خود شما، مسئول حال خوب و شادی‌ درونی‌تان هستید و خوشحالی امری بیرونی نیست. شاد کردن شما کار همسر، والدین، دوست یا فرزند شما نیست.

شاد بودن یک تصمیم است و راه ورود به آن، شکرگزاری و قدردانی برای تمام نعمت‌های کوچک و بزرگی است که از آن‌ها بهره مند هستید. همچنین برای اینکه کاملا مسئولیت خود در این زمینه درک کنید، از خود سوال کنید که چه چیز خوشحال‌تان می‌کند و سپس کارهایی را انجام دهید که از آن‌ها لذت می‌برید و شاد می‌شوید.

از قدرت تصمیم‌گیری خود استفاده کنید

به عنوان آخرین مورد موجود در این مطلب، باید از قدرت تصمیم‌گیری خود استفاده کنید. در حقیقت شما به طور مداوم در حال تصمیم‌گیری هستید. حتی زمانیکه تصمیم نمی‌گیرید، نیز در حال تصمیم گرفتن هستید! بنابراین همیشه با قدرت، به تصمیم‌گیری بپردازید و در ذهن خود تصویری از زندگی، کسب و کار، روابط، سلامت و وضعیت مالی ایده‌آل خود شکل دهید. زمانیکه تصمیماتی را اتخاذ کنید که شما را در زندگی به پیش ببرد و سبب شود آن تصویری که در ذهن دارید، محقق شود در این هنگام، در واقع شما به طور آگاهانه مسئولیت زندگی خود را پذیرفته‌اید.

منابع: thriveglobal.com ،www2.ed.gov